Als beginnend of wat meer ervaren imker is het onvermijdelijk om niet gestoken te worden. Van tijd tot tijd komt het wel is voor dat je bij een verkeerde handeling per ongeluk gestoken wordt.

Dikke enkels en opgezwollen handen zijn voor de beginnende imkers een feit. Als een allergische reactie uitblijft, blijft de huid een paar dagen jeuken en de herinnering wordt voor altijd vervloekt.

Het kenmerk van een bijensteek is dat de angel in de huid blijft zitten. Doordat de bij weerhaakjes heeft op de angel, trekt ze deze samen met de gifblaas uit haar achterlijfje. De honingbij zal hierna ook sterven.

De gifblaas welke boven de angel geplaatst is zal met de angel in de huid blijven zitten. Het bijzondere aan de gifblaas is dat deze tot wel tien minuten kan blijven pompen. Hierdoor wordt er verzekerd dat al het gif uit de blaas wordt gepompt.

Evolutionair lijkt dit niet het beste ontwerp, echter blijft alleen de angel hangen in zoogdieren. Bij andere insecten kan een bij meerdere keren steken zonder hierbij te overlijden. Door de leerachtige huid van het zoogdier blijft de angel hangen. Bij grotere indringers welke op de honing uit zijn is het noodzakelijk om al het gif in de vijand te krijgen om enige kans van overwinning te hebben. De bijen hebben natuurlijk hun kostbare honing te verdedigen voor de winter.

Het beste zou zijn als je begint met bijenhouden een allergische test te laten doen. Zo weet je waar je aan toe bent en kan je een hoop ellende voorkomen. Een allergie betekent niet dat je de hobby moet stopzetten. Maar je kan wel voorzorgsmaatregelen nemen.

Veel imkers bouwen een tolerantie op tegen bijengif, het lichaam bouwt vanzelf anti stoffen op. Een allergie kan je ook opbouwen, toen ik begon met bijenhouden heb ik de volken van een imker overgenomen welke na vijf jaar moest stoppen met bijen houden.

Wanneer je handschoenen draagt zorg dat je deze voldoende schoon houdt. Wanneer bijen steken geven ze een alarm feromoon af en deze kan in de handschoen blijven zitten. Dit kan andere bijen aanzetten om agressief te reageren. Ik heb hier op de harde manier achter moeten komen.

Wat te doen bij een bijensteek?

Wanneer je gestoken wordt door bijen is het noodzaak dat je angel er niet met twee vingers uitknijpt. Hierdoor kan je het overige gif in de gifblaas het lichaam in knijpen. Gebruik daarom je nagel in de tegenovergestelde richting en veeg de angel met een snelle beweging uit de huid.

Elke persoon reageert verschillend op een bijensteek. In het beste geval heb je alleen last van een gezwollen lichaamsdeel en jeukende huid. In een meer serieus geval kan een steek leiden tot duizeligheid en misselijkheid. En in het ergste geval kan de reactie fataal zijn als er niet snel gehandeld wordt.

Wanneer je een beetje duizelig voelt kan je het beste even gaan zitten en een glas water nemen, of neem een paar anti histamine tabletten. Raadpleeg een arts bij steeds erger wordende allergische reacties.

De steek reactie en bijen allergie

Het angel orgaan is een ontzettend effectief verdedigingsmechanisme tegen potentiele honing rovers. Een steek is vervelend, maar een paar duizend kunnen dodelijk zijn voor zelfs de grootste indringers. Voor mensen ligt de dodelijke grens op ongeveer 0.2 gram bijengif. Wat ongeveer neerkomt op 2000 bijensteken.

Wanneer mensen gestoken worden en het bijengif wordt het lichaam in gepompt kan de reactie per persoon verschillen. Sommige mensen hebben geen enkele reactie op de hevige pijn impuls van de steek na.

Mensen zoals ik, krijgen eerst een rond wit plekje van ongeveer 1 cm breed. De zwelling verschilt ook enorm, toen ik net begon met bijenhouden had ik handen zo opgezwollen als een opgeblazen handschoen. Aan de zwelling hoef je niets te doen, deze slinkt binnen een paar dagen.

De zwellingen kunnen in de loop der tijd afnemen of toenemen. Als de reacties heviger worden zorg dan dat je allergie test laat doen in het ziekenhuis. het kan bijvoorbeeld voorkomen dat andere lichaamsdelen beginnen op te zwellen waar je niet gestoken bent. Mocht dit gebeuren wees dan voorzichtig. Verdere symptomen kunnen zijn duizeligheid, misselijkheid en een beklemmend gevoel in de keel en op de borst.

In ernstige gevallen kunnen verstikking, een verlaagde bloeddruk en een anafylactische schok leiden tot de dood.

Je gezondheid moet altijd een prioriteit zijn, bijenallergie is een serieus gezondheidsrisico. Weerstand kan langzaam opgebouwd worden en bij gebruik van bijengif raadpleeg altijd een expert (Nee, Dat ben ik niet!).  

Het is mogelijk om in het ziekenhuis een langtijdig traject te volgen waarbij u gedesensibiliseerd wordt. Je ontvangt een kleine dosis bijengif voor een x aantal keer met verschillende intervallen. Echter deze behandeling kan jaren duren.

Bijengif bestanddelen

De werkbij heeft ongeveer 15 dagen nodig om genoeg gif te ontwikkelen totdat de gifblaas gevuld is. Het gif zelf bevat verschillende bestanddelen.

Bijengif of de wetenschappelijke naam apium venenum, wordt in consumentenproducten gebruikt. Bijengif dus een gewild bijenproduct. De samenstelling van bijengif bestaat meestal uit peptiden. Dit zijn moleculen die verschillende aminozuren hebben die geassocieerd zijn met een peptidebinding.

• Melittin 50%
• apamine 2%
• MCD-peptide 10 %
• fosfolipase A 10%
• Histamine 1%

Melittine is verantwoordelijk voor de pijn na een bijensteek. Melittine kan de rode bloedcellen beschadigen en kan de bloeddruk verlagen. Als reactie van melittine zal het lichaam het hormoon cortisol produceren dat kan leiden tot een stressreactie.

Verder kan de verbinding apamine die een neurotoxine is, een slachtoffer verlammen als het in grote hoeveelheden wordt geïnjecteerd. Wespen gebruiken apamine om kleine prooien te verlammen.

Lichaamsdelen beginnen ook te jeuken en zwellen op na te zijn gestoken. De jeuk en zwelling wordt veroorzaakt door histamine.

Bijengif bevat nog wat andere bestandsdelen echter de bovengenoemde zijn het meest onderzocht.

Gezondheidsrisico’s en het gebruik van bijengif

Bijengif heeft meerdere eigenschappen en wordt in verschillende gevallen gebruikt. Het wordt gebruikt in de gezondheidsindustrie en wordt soms verwerkt in schoonheidsproducten.

• Cortisolproductie; Als je wordt gestoken door een bij, wordt cortisol geproduceerd door de bijnier. Cortison kan een vecht- of vluchtreactie veroorzaken, het kan ook als een korte pijnverlichting worden gebruikt.
• Bloeddruk: Bijengif kan de bloeddruk verlagen en de bloedcirculatie stimuleren. Door de melittine kan bloed gemakkelijker cel door celmembranen passeren, kleine hoeveelheid bijengif kan een stimulerend middel zijn. Maar een te grote hoeveelheid kan hartkloppingen veroorzaken.

Bijengif-therapie kan voor verschillende toepassingen worden gebruikt. Hieronder een lijst met toepassingen.

• Bijengifinhalatie:  Behandeling wordt gebruikt tegen allergische rhinitis, conjunctivitis, astma en prikkelende overgevoeligheid voor insecten, het heeft een risico op anafylactische reacties.
• Schoonheidsproducten: Bijengif wordt ook gebruikt in sommige schoonheidsproducten. Vooral in de vorm van gezichtsmaskers en andere lotions. Schoonheidsproducten in combinatie met bijengif kunnen een gezondheidseffect hebben op de huid. Het bijengif dringt door de huid en stimuleert de bloedsomloop.

Verder is er ook nog bijengif honing en bijengif tabletten op de markt te verkrijgen. Ik raad u echter ten zeerste aan om een arts of expert te raadplegen voordat u begint met dit soort producten. Denk altijd aan u eigen veiligheid en gezondheid.

Productie van bijengif

Eigenlijk wordt bijengif niet geproduceerd, het wordt geoogst zoals ze dat mooi noemen. Net als bij de stuifmeel oogst wordt er een val gezet bij de ingang van de bijenkast.

Op deze val zijn meerdere schrikdraden gespannen, als de val gemonteerd is zal deze onder stroom worden gezet. Onder de schrikdraden bevindt zich een glasplaat welke de bijen proberen te steken.

Door de lichte spanning en het feromoon wat wordt afgegeven, vormt zich een ware kettingreactie van agressieve bijen. Duizenden bijen proberen de val te steken, hierdoor wordt de gifblaas geleegd op de glasplaat.

Na ongeveer een uur wordt de val uitgezet en zullen de bijen langzaam kalmeren. De glasplaat wordt gedemonteerd van de val waarna het gif eraf geschraapt kan worden. Het gif wordt dan bewaard voor later gebruik.

---

Photo credits: T. Oosterveer