Als een aspirant imker ben je de beginnerscursus aan het volgen. Alles is duidelijk tijdens de lessen en als je vragen hebt is er altijd hulp dichtbij.

Maar dan?!

Heb je zelf een bijenvolk en sta je daar goed willig de eerste keer met alle goede moed, je doet de kast open en al het advies van de cursus lijkt allemaal vergeten. Je roert door een bak met 40 duizend bijen en je vraagt je in godsnaam af wat je aan het doen bent.

Althans zo ging het bij mij, ik deed een kast inspectie omdat we dat op de cursus ook deden. Ik heb een hoop fouten gemaakt tijdens mijn eerste jaren en ben met schade en schande wijzer geworden.

Door een hoop te lezen en een hoop advies te vragen van ervaren imkers, heb ik mijn eigen werkwije kunnen ontwikkelen. In dit artikel ga ik in op de “Waarom” van bijen inspecties. De inspecties die hier beschreven zijn, zijn gebaseerd op de “Aalstermethode”.

Het “waarom?” van bijenkast inspecties

Voor een succesvolle inspectie in het belangrijk om altijd vooruit te plannen.

Elke inspectie heeft een doel!

Kast inspecties gebeuren niet omdat de imker dat leuk vind. Een inspectie is eigenlijk maar een klein onderdeel van het bijenhouden. Ontwikkel voordat je de inspectie uitvoert een plan, met een goed plan kan je meer van de kastcontrole genieten.

Als je voor het eerst alleen een inspectie uitvoert kan er veel gebeuren. En de kans dat er wat misgaat is ook aanwezig. Ik heb nog nooit een beginner gehoord die het gelijk helemaal goed deed. Wees open over je fouten en leer hiervan.

Het is aan te raden dat je je eigen werkwijzen en rituelen ontwikkeld. Hierdoor gaan inspecties in de toekomst alleen maar soepeler.

Als je een kast opent zijn er altijd een paar dingen waar ik naar kijk.

Gezondheid van het bijenvolk

Ik kijk vaak naar het gedrag van het volk, je kan aan een gezond volk zien dat deze erg energiek en levendig zijn.

Een gezond volk komt ook thuis met genoeg stuifmeel en nectar. Als ik op een mooie voorjaarsdag mijn bijen actief zie vliegen wordt ik daar een vrolijk mens van.

Mocht je iets vreemds zien, bijvoorbeeld bijen die langzamer bewegen of met verfrommelde vleugeltjes dan is het aan te raden om verder te controleren op ziekten.

Controleer op mijten, deze kunnen bijdragen aan de verdwijnziekte van bijen (ook wel CCD, Colony Collapse Disorder genoemd). Mocht je er niet uitkomen vraag om hulp aan andere imkers.

Ruimte in kast

Vroeg in het voorjaar wanneer het bijenvolk op 6 ramen zit en het volk staat op 1 broedkamer. is het tijd om een tweede broedkamer of honingkamer te geven. De bijen hebben de ruimte nodig om hun broednest uit te breiden en voedsel in op te slaan.

Wanneer de eerste drachten beginnen te stromen, hebben de bijen ruimte nodig om de binnenkomende nectar op te slaan. Nectar is voor het bijenvolk een prioriteit, wanneer de bloemen overtollig nectar geven kunnen de bijen nectar halen als prioriteit nummer 1 zien.

De werkbijen zullen bij ruimte te kort, de lege cellen in het broednest vullen met nectar. Doordat de koningin hierdoor geen eieren meer kan leggen zal de zwermdrift aangewakkerd worden. Dus als je nectar in het broednest ziet is het belangrijk om ruimte te geven aan het volk.

Zorg altijd voor voldoende ruimte in de kast, liever 1 honingkamer te veel dan te weinig. Als de bijen genoeg ruimte hebben kan de zwermstemming vertraagd worden.

Ei leggende koningin

Dit is een van de meest belangrijkste dingen waar ik naar kijk. Het is niet nodig om de koningin te zien tijdens een kast inspectie.

Je controleert op eitjes en BRIAS (BRoed In Alle Stadia) en als deze aanwezig zijn, kun je ervan uitgaan dat de koningin de afgelopen drie dagen nog leefden. Mocht het zo zijn dat er meerdere eitjes in een cel zitten dan kan je last hebben van een eier leggende werkster.

Wanneer er geen eitjes aanwezig zijn kijk dan voor larven. Als je deze ook niet kan vinden, is het mogelijk dat het bijenvolk moerloos is.

Meestal controleer ik dan de gehele kast en kijk naar gesloten koninginnendoppen. Als ik al open doppen vind is er waarschijnlijk al een nieuwe koningin geboren en het beste is dan om te wachten tot de volgende inspectie.

Bijen kweken meestal zelf een nieuwe koningin, al het bijenvolk moerloos blijft. Kun je een een raam met eitjes in het volk hangen of het volk samenvoegen met een aflegger.

Aan het gedrag van bijen kun je ook zien of de bijen moerloos zijn. Ze komen niet meer met stuifmeel thuis en gedragen zich chagrijnig.

Hoe lang mag een kastinspectie duren?

Elke imker heeft zijn eigen methodes bij de kast controle, het is belangrijk dat je dat als beginnend imker ook doet..

Persoonlijk houd ik ervan om een kast inspectie zo kort mogelijk te houden. Ik noem dat “pragmatisch” imkeren en controleer alleen het hoognodige. Ik begin altijd met een kleine observatie bij de vliegplank, hoe actief zijn de bijen en nemen ze stuifmeel mee de kast in.

Alsvolgt haal ik de dekplank eraf en kijk heel even in de honingkamer. De honingkamer gaat er daarna af en ik kijk direct in het broednest. Als ik eitjes zie in de eerste ramen en de zwerm tekenen zijn minimaal dan gaat de kast dicht en wens ik de bijen veel succes.

Eens in de paar weken ga ik de kast helemaal door en doe een grondige inspectie. Ik geloof er heilig in dat bijen het veel beter doen als zij niet te veel gestoord worden.

Honingbijen hebben een heel complex communicatiesysteem met feromonen en trillingen en ik persoonlijk dat de bijen gedesoriënteerd raken door lange inspecties. Met de bijen inspecties faciliteer ik alleen waar nodig.

Er is geen goed of slechte methode van inspecties doen, als je altijd maar het beste met het bijenvolk voor hebt. Als beginner moet je niet te snel willen werken, neem vooral de tijd en werk je plan uit. Met meer ervaring komen ook snellere inspecties.

Wanneer welke inspectie?

Er zijn verschillende werkzaamheden voor de imker door het bijenjaar heen. Hier onder een opsomming van verschillende inspecties.

Bijenkast voer controle

Vroeg in het jaar (ongeveer eind januari), kijken we of de bijen nog voldoende voer in de kast hebben. Het is nog te koud voor de eerste kast controle en de lente laat nog even op zich wachten. De imker moet er voor zorgen dat de bijen niet het loodje leggen net voor de lente.

We kunnen de schuiflade van het bijenvolk controleren op wasmul. De bijen vormen een tros om het wintervoer heen. De tros start vooraan in de kast en werkt zich een weg door de voedselvoorraad naar achteren.

De bijen knagen de was van de volle honing cellen en laten deze wasmul vallen. De imker kan hierdoor zien waar de bijentros zich in de kast bevindt.

Als er veel wasmul op de schuif la ligt is en de kast is licht van gewicht, is het tijd om voer bij te geven.

Suikerwater geven heeft geen zin rond deze tijd, omdat de bijen dit niet op kunnen nemen. Daarom kun je wellicht het beste fondant geven. Fondant kun je kopen of gemakkelijk zelf* te maken. Dit kan je gewoon op de toplatten leggen en de bijen verdunnen deze suikerkoek met condens vanuit de kast.

Na de voedselcontrole maak je de schuif la schoon. Zo voorkom je een broednest van bacteriën en schimmels.

*DIY fondant recept onderaan dit artikel

Voorjaarscontrole

Als de lente weer is aangebroken en de eerste bloemen staan in bloei dan staan de meeste imkers weer te trappelen voor de voorjaarsinspectie.

De eerste reinigingsvlucht is al gedaan en de bijen zijn al volop bezig om zich voor te bereiden voor het nieuwe seizoen.

Een voorjaarsinspectie moet nooit te vroeg uitgevoerd worden, het is nog vroeg in het seizoen en de temperaturen zijn nog relatief laag. De bijen hebben al een broednest en houden deze op 35 graden Celsius wat kostbare energie kost.

Mijn eerste voorjaarsinspectie is vaak eind april wanneer de temperaturen rond de 16/17 graden liggen. Het temperatuurverschil is dus een kleine 20 graden met buiten, een goed geplande en efficiënt uitgevoerde inspectie is dus belangrijk.

Tijdens de inspectie kijk je naar de conditie van het bijenvolk. Je kan kijken naar:

• Op hoeveel ramen broed zit het volk?
• Moet ik volken samen voegen?
• Legt de koningin eitjes?
• Is er voldoende voedsel?

Elke kast is in een andere conditie en er is geen standaard manier van handelen. Jij als imker bepaald wat er moet gebeuren. Het is verstandig om oude raten te vervangen, het is mogelijk om de extra broedbak weg te halen.

De oude bruine raten kan je omsmelten en van deze was kan je later nieuwe wafels gieten. Elk jaar probeer ik een 40 procent van de oude raten te vervangen.

Gewone inspecties

Nadat we de aftrap van het imker seizoen gehad hebben. Krijgen we de reguliere kast inspectie, deze inspecties vinden periodiek plaats.

Deze inspecties zijn vooral belangrijk aan het begin van het seizoen omdat je kan monitoren hoe het volk groeit.

Het bijenvolk controleren we op ruimte, BRIAS en gezondheid. En als er bijzondere ontwikkelingen gaande zijn dan kunnen we op tijd ingrijpen. Gedurende het voorjaar zal het volk zich sterk gaan ontwikkelen bij de eerste voorjaarsdrachten.

Door de voorjaarsontwikkeling van het volk zal het bijenvolk ook de eerste zwermverschijnselen vertonen. Nadat we de afleggers hebben gemaakt kunnen we de inspecties afbouwen. Omdat jonge moeren minder snel zullen zwermen en na de aflegger bouwen wij het aantal inspecties af naar eens per 14 of 21 dagen.

Laatste inspectie

Soms lijkt de tijd te vliegen als imker, de herinnering aan de lente is nog vers. Maar de winter klopt al weer aan de deur.

Het volk is weer bezig aan zijn wintervoorbereidingen als de eerste winterbijen worden geboren.

Tijdens de laatste inspectie is het van belang dat je kijkt of het bijenvolk voldoende wintervoorraad heeft. En waar nodig is het mogelijk om het volk extra winter voor te geven. En voor je het weet wens je de dames veel geluk tijdens de winter.

Nawoord

Elke keer als je de kast opent staat er een verassing op je te wachten. Bijen houden zich nooit aan het plan van de imker. Daarom moet je het jezelf nooit te moeilijk maken, wees flexibel en houd de inspectie kort en simpel.

Probeer een ritueel te creëren voordat je de kast opent. controleer bijvoorbeeld je roker, de ritsen van je pak en alle benodigdheden, om de kast inspectie soepel te laten verlopen. Heb altijd een doel voordat je de inspectie begint maar durf je plan tijdens de inspectie te veranderen.

Als je het even niet weet doe de kast even dicht voor een moment en plan je vervolgstappen.

Durf fouten te maken en reflecteer elke keer op wat je gedaan hebt. Bijenhouden is niet moeilijk maar er zijn een hoop variabelen om mee te spelen.

En het belangrijkste heb plezier in je hobby!

DIY Fondant:

Fondant is makkelijk zelf te maken en je hebt niet veel nodig.

Benodigheden: 1 deel honing en 4 of 5 delen poedersuiker

Werkwijze: Meng de poedersuiker door de honing tot een harde cake. Spreid dit uit op een krant en je kan deze op je toplatten leggen.

Notitie: Zorg dat je altijd eigen honing neemt, in honing van de winkel kan zich amerikaans vuilbroed bevinden. Mocht je volk besmet zijn met Amerikaans vuilbroed licht dan de lokale imkervereniging in. AVB is uiterst besmettelijk en de kans dat uw imkerij geruimd moet worden is vrij groot.