We zien alles om ons heen in perspectief, bijvoorbeeld gebouwen, landschappen en zelf mensen of dieren worden in perspectief weergegeven.

Als je de wereld om je heen wilt vertalen naar papier is het goed om de basis van lijn perspectief te gebruiken. In dit artikel zal ik een korte introductie geven. 

Door lijnperspectief goed te beheersen is het mogelijk om realistisch objecten te tekenen. Tegenwoordig tekenen ingenieurs en architecten veel in 3D software, voor het ontwerpen van auto’s, gebouwen hadden zij dus een goede basis nodig om de objecten realistisch over te laten komen.

De basis welke hieronder uitgelegd wordt is een versimpeling van de realiteit, maar zeker een goed begin om je op weg te helpen. 

Verdwijnpunt [vp] en parallelle lijnen

De zichtlijn wordt altijd bepaald door hoe je tegen een object aankijkt. In een landschap is de horizon vaak de zichtlijn omdat hier vaak tegen aangekeken wordt.

Een zichtlijn is dus niks anders dan een horizontale lijn welke het oogpunt kruist. Deze horizontale lijn moet je niet verwarren met de horizon.

De positie van de zichtlijn bepaald hoe het object wordt waargenomen en hoe deze in de ruimte wordt waargegeven. De horizon welke constant is is belangrijk omdat hier de verdwijnpunten naar toe lopen.

Een kubus heeft drie assen, een X-, Y- en Z- as. Als we in perspectief op deze assen parallelle lijnen plaatsen zullen deze in het oneindige weg lopen. In het verdwijnpunt kruisen zij elkaar.

Het verdwijnpunt is dus de plek waar deze evenwijdige lijnen zich kruisen op de horizon. Onthoudt dat er om je heen oneindig veel verdwijnpunten zijn, maar laat je hierdoor niet misleiden. 

In onderstaande plaatjes worden voor het gemak alleen kubussen en rechthoeken gebruikt. Maar perspectief is natuurlijk ook van toepassing op meer organischere vormen.

Onzichtbaar of Oneindige verdwijnpunten

Als een object op korte afstand wordt waargenomen kan het lijken alsof het er geen verdwijnpunt is.

Er kunnen dan twee dingen gaande zijn.

Het verdwijnpunt kan net buiten het beeld liggen of het object wordt waar op zo’n korte afstand waargenomen dat je ervan uit kan gaan dat het verdwijnpunt op oneindig staat.

De meest linkse kubus is in drie puntperspectief weergegeven, wat betekend dat deze kubus 3 verdwijnpunten heeft [VP1, VP2, VP3]. Voor het gemak gaan we er even vanuit dat het zwarte kader de omlijsting van een schilderij is.

VP2 bevindt zich dus binnen de tekening, dit is anders voor VP2 en VP3. Deze bevinden zich buiten de tekening, mocht dit gebeuren dan trek ik meestal een denkbeeldige lijn door buiten de tekening.

VP4 is in het paars weergegeven en omdat onze zichtlijn gelijk loopt met de weergegeven horizon heeft de kubus maar twee verdwijnpunten [VP2, VP3]. Als er evenwijdige lijnen worden getrokken over de verticale assen dan kan je voor het gemak ervan uitgaan dat de verdwijnpunten naar het oneindige lopen.

Soorten perspectief

Hieronder drie verschillende soorten perspectief weergegeven. Onderstaande voorbeelden zijn bedoeld om een algemene introductie te geven in perspectivische weergave.

[1] Eenpuntsperspectief

Eenpuntsperspectief is eigenlijk een centraal perspectief, vaak te vinden bij een rechte weg of spoorbaan welke in de verte wegloopt.

1. Eenpuntsperspectief teken je door eerst een kader op papier te zetten, het is makkelijk als deze vier negentig graden hoeken heeft.
2. Als volgt zet je een horizon neer, waarna je het verdwijnpunt kan bepalen. In bovenstaand voorbeeld zie je de verdwijnpunt in het midden staan maar schuif hem gerust naar rechts of naar links.
3. Teken op een willekeurige plek in het kader een paar vierkanten en rechthoeken.
4. Als je klaar bent met de vierkanten of rechthoeken kan je beginnen met de constructielijnen. Dit kan je denkbeeldig doen, of met een liniaal, dit maakt voor het leren van perspectief niet uit.
5. Leg de liniaal met een kant op de hoek van de kubus of rechthoek en de andere kant op het verdwijnpunt, trek daarna een lijn met pen of potlood. Herhaal dit tot je elke constructielijn getekend hebt.
6. Om nu de kubus of rechthoek af te maken trek je een rechte verticale lijn in de diepte van de constructielijn. als volgt kan je een horizontale rechte lijn trekken tussen de andere constructie lijnen. Als het goed is lijkt deze nu op een kubus.

[2] Tweepuntsperspectief

In onderstaande afbeelding gebruiken we twee verdwijnpunten. Bij de middelste kubus kijk je recht tegen de kubus aan, let goed op hoe dit blok getekend wordt. De uiteindes van de middelste verticale lijn lopen beide in tegen gestelde richting. Dit is een verschil met de bovenste en onderste kubus waar je tegen de onder of bovenkant aan kan kijken.

1. Tweepuntsperspectief teken je door eerst een kader op papier te zetten, het is makkelijk als deze vier negentig graden hoeken heeft.
2. Als volgt zet je een horizon neer, waarna je twee verdwijnpunten kan bepalen. Zet deze verdwijnpunten niet te dicht bij elkaar, anders komen de vormen niet zo mooi uit.
3. Omdat we nu twee verdwijnpunten hebben kunnen er niet zomaar vierkanten getekend worden in het kader. We kijken in tweepuntsperspectief tegen de grens van de kubus aan. Teken daarom meerdere verticale lijnen binnen het kader.
4. Als je klaar bent met de verticale lijnen kan je beginnen met de constructielijnen. Dit kan je denkbeeldig doen, of met een liniaal, dit maakt voor het leren van perspectief niet uit. Leg dus de liniaal met een kant op de hoek van de kubus of rechthoek en de andere kant op het verdwijnpunt, trek daarna een lijn met pen of potlood. Herhaal dit tot je elke constructielijn getekend hebt.
5. Teken nu in het verlengde van de verticale lijn en tussen de evenwijdige constructie lijnen nog een verticale lijn. Doe dit aan beide zijde van de eerst getekende verticale lijn.
6. Herhaal stap 4 en teken weer evenwijdige lijnen voor de nieuw getekende verticale lijnen. Als het goed is, zijn er nu twee punten waar de constructielijnen elkaar plaatsen. Verbind deze twee punten weer met een verticale lijn.
7. Als het goed is zie je nu een kubus in tweepuntsperspectief, in de afbeelding hierboven heb ik de vorm met zwarte lijn gemarkeerd.

[3] Drie punt perspectief

Bij drie punt perspectief gebruiken we 3 verdwijnpunten. Hierbij loopt elk vlak naar een verdwijnpunt toe en kunnen we niet als in vorige voorbeelden bij sommige vlakken eindeloze verdwijnpunten gebruiken.

1. Drie punt perspectief teken je door eerst een kader op papier te zetten, het is makkelijk als deze vier negentig graden hoeken heeft.
2. Als volgt zet je een horizon neer, waarna je twee verdwijnpunten kan bepalen op de horizon. Vergeet geen derde verdwijnpunt te tekenen ergens aan de bovenkant van het kader. Zorg dat de verdwijnpunten een driehoek vormen.
3. Omdat we nu drie verdwijnpunten hebben kunnen er niet zomaar vierkanten getekend worden in het kader. We kijken in drie punt perspectief tegen de hoek van de vorm aan. Zet daarom een stip ergens op het kader, de stip moet zich tussen de verdwijnpunten bevinden.
4. Als de stip is gezet, teken je vanaf de stip een lijn naar elk verdwijnpunt.
5. Over deze constructielijn kan je de lengte van de kubuslijn bepalen. Trek daarna vanaf het uiteinde van deze zwarte lijn, weer een constructielijn naar elk verdwijnpunt. Doe dit voor alle drie de lijnen.
6. Je kan nu de tussenruimte tussen de kubusvormen afmaken door een lijn te trekken tussen de constructielijnen. De voorzijde van de vorm is nu zichtbaar en je kijkt wellicht tegen de zijkanten en onder of bovenkant aan.

 kikvorsperspectief  en vogelvluchtperspectief

Als fotograaf of kunstenaar kan je perspectief gebruiken om je onderwerp in je compositie anders te laten belichten. In het alledaagse leven zien mensen de wereld in normaal perspectief wat betekend dat zichtlijn en horizon op ooghoogte liggen.

Het onderwerp kan anders benaderd worden door het oogpunt omhoog of omlaag te brengen. In het geval dat je het onderwerp vanaf onder benaderd heet dit kikvorsperspectief (perspectief vanuit het oogpunt van een kikker). En vanaf bovenaf heet het een vogelvluchtperspectief.