honingbij

Een Bijenjaar in Beeld | Bijenkalender per maand

May 21, 2018 by admin Leave a Comment

Voor imkers is het bijenseizoen geen standaard kalenderjaar. Het begint bij de inwintering en eindigt bij het oogsten van de zomerhoning. Dus in Nederland is een imker seizoen meestal van begin september tot eind augustus het jaar erop.

Natuurlijk verschillen de taken in een bijenvolk per regio, een spaans bijenvolk gedraagd zich anders dan een Nederlands volk. Hieronder wordt de bijen cyclus beschreven van wat je ongeveer in Nederland aan kunt treffen. Het geeft je wellicht een idicatie van de bijencyclus in een jaar.

Er wordt niet uitvoerig beschreven over wat je moet doen per periode maar is er voor bestemd om je een idee te geven wat er gebeurd in een bijenvolk.

Voor een kort overzicht per maand, scroll naar beneden.

Einde zomer/ begin herfst

Voor de imker begint het nieuwe bijen seizoen met het evalueren van het vorige seizoen. De zomer honing is geoogst en de imker zal zijn bijen langzaam voorbereiden op de winter.

Het bijenvolk is na de zomer dracht bijna op zijn sterkst en de imker moet bepalen hoe hij zijn bijen zal inwinteren. Als het volk groot genoeg is dan zal deze gevoerd worden of mocht het nodig zijn dan zullen kleinere volken verenigd worden.

Samenvoegen kan bijvoorbeeld het geval zijn als een volk laat in het jaar gezwermd heeft. En niet meer de kans heeft gehad om een sterk volk te worden.

Het is ook beter om een sterk volk in te winteren dan een kleiner volk, omdat een groot volk makkelijker warmte vasthoudt.

De imker zal ook aan zijn bijen merken dat het winter wordt. De zomerdracht is voorbij en de bijen gaan merken dat de dagen korter worden. Dit zal een respons in het volk triggeren om winterbijen aan te maken en de darrenslacht te beginnen.

Als de grote drachten voorbij zijn is het belangrijk dat de bijen al voldoende voedsel voorraad op zak hebben. Voldoende honing en stuifmeel moet voorradig zijn als de eerste winterbijen begin augustus geboren worden. Voldoende stuifmeel zal de kans op gezonde winterbijen vergroten waardoor het overwinteren makkelijker zal gaan.

Mocht de imker zien dat het bijenvolk niet genoeg voer heeft dan kan de imker er voor kiezen om bij te voeren. Dit zal de imker doen door het bijenvolk een suikeroplossing te geven.

De verhouding van het suiker water zal ongeveer 1:1 zijn, wat in houdt dat je 1 deel water hebt en 1 deel suiker. Omdat het veel energie kost om in koudere tijden water te verdampen is het aan te raden zo min mogelijk water in de suiker op te lossen. De bijen zullen de suiker opnemen en opslaan in de cellen, net als bij gewone honing.

Het is de verantwoordelijkheid van de imker om niet alle honing af te nemen na de laatste zomerdracht. Eigen honing is natuurlijk altijd gezonder voor de bijen dan gewone suiker.

Je ontkomt er vaak niet aan om niet te voeren. Soms zijn er slechte honing jaren waar er uitermate veel regen valt en er weinig honing voor de bijen is. Als het te hard regent kan het gebeuren dat de nectar uit de bloem geslagen wordt. Ik heb zelf een jaar gehad waarbij de drachten zo slecht waren dat ik midden in de zomer moest bijvoeren.

Het is zeker aan te raden om het inwinteren voortijdig te starten. Dit moet gebeuren als de temperaturen nog steeds acceptabel zijn. De bijen kunnen dan zo het voedsel makkelijk verwerken. En de imker kan dan altijd nog op tijd ingrijpen als er toch blijkt dat er te weinig voedsel in de kast zit.

Mocht je toch bijvoorbeeld halverwege oktober constateren dat de bijen te weinig wintervoer hebben. Dan is het een mogelijkheid om suiker fondant te geven. Wij hebben hier meermalen toch succes mee gehad.

Tip: Fondant kan je zelf maken door 1 deel honing te pakken en 4 delen poedersuiker. Meng dit door elkaar en je krijgt een harde substantie welke je op de kasten kunt leggen. Let op dit moet eigen honing zijn, honing van de supermarkt kan amerikaans vuilbroed in zitten en dit is uitermate besmettelijk voor je bijen.

Winter

Als de temperaturen beginnen te dalen en er al weer een koude bries door nederland heen waait, worden de laatste winterbijen geboren. De bijen zijn bijna klaar voor de winter en voor elke kast kan de laatste broed uitloop, met een paar weken verschillen.

Als broed aanwezig is in de bijenkast dan is de temperatuur zo rond de 32-36 °C. Dit kan in koude periodes een hoop energie kosten en daarom is het voor een bijenvolk beter als de inwintering voortijdig klaar is. Uiteraard heb je hier geen invloed in en bepalen de bijen dit allemaal zelf.

Wanneer het laatste broed is uitgelopen en de koningin is gestopt met eitjes leggen, zullen de bijen zich clusteren tot een tros. En omdat ze geen broed meer hoeven warm te houden zal de temperatuur dalen tot ongeveer 13 – 18 °C.

Midden in de tros bevindt zich de koningin welke wordt warm gehouden door het volk. De bijen hangen gezamenlijk aan de raten wachtend op de lente. De bijen starten als tros tegen de voorkant van de kast en werken zich langzaam naar achter. Ze eten zo langzaam de opgeslagen wintervoorraad op.

In de kast mag het niet kouder worden dan 8-9 °C. Mocht dit gebeuren dan raken de bijen in een coma en vallen van de tros af. Bij extreme kou kan de koningin het eitjes leggen stoppen voor zeker een paar maanden.

Voor imkers is de kortste dag altijd een klein feestje. In een uitzichtloze periode zonder bijen is dit een vooruitzicht naar betere tijden. De koningin zal na de kortste dag weer beginnen met het leggen van eitjes. Afhankelijk van het stuifmeel kan de tijd van het leggen verschillen en kan de grote van het broednest ook uitmaken.

Lente

Na een lange winter begint in de vroege lente de temperaturen weer te stijgen. Mocht daar in februari een mooie lente dag tussen zitten dan pakken de bijen de kans voor de eerste reinigingsvlucht.

Gedurende de winter eten de bijen de voedsel wat is opgeslagen in de kast. Bijen ontlasten zich niet gedurende die tijd om ziektes te voorkomen. En als daar dan een mooie lentedag is dan vliegen de bijen uit om zich te ontdoen van de ontlasting.

Als in maart de eerste krokussen beginnen te bloeien dan vergaren de bijen zich hier graag aan. De reikwijdte zal zich geleidelijk uitbreiden naarmate de temperaturen langzaam verder beginnen te stijgen.

De vliegbijen zullen de eerste nectar en stuifmeel weer binnen brengen. Hierdoor zal de koningin ook meer eitjes gaan leggen.

Langzaam zullen de winterbijen plaats maken voor de nieuwe zomer bijen. De winterbijen helpen het volk opstarten in het voorjaar en als volgt later buiten de kast zullen sterven.

De eerste drachten zijn weer in volle gang zijn en de winter lijkt alweer snel vergeten. het volk zal zich voorbereiden om te gaan zwermen.

Vroege zomer

De langste dag is al weer bijna daar, de grote van het volk is bijna op zijn piek. En de zomer drachten zijn in volle gang. Bijen maken vollop gebruik van de zomer dracht om voldoende voedsel op te slaan voor de komende winter.

Na de langste dag zullen de bijen weer langzaam beginnen met de wintervoorbereidingen. De hele cyclus begint weer van voor af aan.

Zo lang als de winter duurt zo snel gaat het imker seizoen voorbij. Soms lijkt het wel is alsof je drie keer met je ogen knipperd en je bent de bijen al weer aan het voorbereiden op de winter. Echter heeft ieder seizoen weer iets moois te bieden. Voor de bijen wordt het wellicht een rustige periode, maar de imker kan in de winter druk genoeg zijn met de nieuwe voorbereidingen op de nieuwe lente.

Hoogtepunten per maand

Om een klein overzicht te geven vind je hieronder de belangrijkste bijenactiviteit per maand. Helemaal accuraat is deze niet omdat het altijd afhangt met het weer.

September: Voor de imker de laatste kans om de laatste werkzaamheden te doen voor de komende winter.
Oktober: Koningin zal langzaam minder eitjes gaan leggen.
November: De laatste winter bijen zullen geboren worden in de al wat koudere nachten. Het bijenvolk zal langzaam een tros vormen.
December/ Januari: Na de kortste dag zal de koningin weer langzaam beginnen met eitjes leggen om de verloren winterbijen te vervangen. De imker verheugd zich net als de bijen op het komende voorjaar.
Februari: De eerste mooie lente dag zullen de bijen gebruiken voor de reinigingsvlucht.
Maart: De eerste krokussen staan al weer in bloei en het bijenvolk zal zich weer langzaam uitbreiden.
April: Het bijenvolk groeit hard en de eerste zwerm tekenen beginnen al te verschijnen.
Mei: De kast zal gaan zwermen of de imker maakt een kunstzwerm. Dit is voor bijen de natuurlijke manier van voortplanten
Juni: De langste dag naderd en de zomerdracht is volop bezig.
Juli: Drachten naderen tot hun einde en de bijen zullen starten met de wintervoorbereiding.
Augustus: Het broednest zal krimpen en de eerste winter bijen worden geboren.

De Dar | Honingbijen

May 20, 2018 by admin Leave a Comment

De mannetjes bij of ook wel de dar genoemd heeft als belangrijkste taak het bevruchten van de koningin. De dar is groter dan de werkster bijen en zwaarder dan de koningin. De dar is de enigste bij in het bijenvolk wat geen angel heeft. Hij kan zichzelf dus ook niet verdedigen

Als je als beginnende imker naar de koningin in de kast zoekt dan wordt de dar wel is verward met de koningin. Echter dit is een veelgemaakte fout, het makkelijkste waar je een dar aan kan herkennen zijn de grote ogen welke helemaal doorlopen tot aan de bovenkant van zijn kop.

Hieronder wordt beschreven hoe het leven van een dar eruit ziet.

Regeling van het aantal darren in een volk

Darrenraat wordt aangezet aan het begin van het voorjaar als de meeste winterbijen worden vervangen door zomer bijen. Darren groot brengen kost een hoop energie voor een bijenvolk daarom kan een groter overwinterd volk eerder beginnen met darren kweken dan een klein volkje.

Als een imker meerdere kasten heeft kan de darren productie wel is een paar weken verschillen vergelijkbaar per kast. Een dar heeft ongeveer 37 dagen nodig om geslachtsrijp te worden (van ei tot uitvliegen). De bijen zullen dus vroeg moeten starten als ze het zwermen succesvol willen laten verlopen.

Van Ei tot Dar

Het begint allemaal met een eitje, welke gelegd wordt door de koningin. Een koningin kan onbevruchte of bevruchte eitjes leggen Zoals eerder uitgelegd worden de onbevruchte eitjes mannetjes bijen, Daarom zijn darren ook genetisch vergelijkbaar met de koningin.

Darren hebben grotere cellen nodig om goed te kunnen groeien. Omdat het volk eerst prioriteiten stellen aan voldoende werksterbijen en pas later besluiten om darren te kweken vind je darrenraat vaak onderaan het broednestd. Een dar heeft totaal 24 dagen nodig om zich te kunnen ontwikkelen van ei tot dar, met de volgende verdeling.

Dag 1 – 3: Een larve zal na drie dagen uit het eitje kruipen. De werkster bijen zullen de larve hierna voeden.

Dag 3 – 9: Het voeden gaat ongeveer 6 dagen door waarna de larve zich tot een pop zal spinnen. Als de larve verpopt is, zullen de bijen de cel afdekken met een laagje was.

Dag 9 – 24 (25*): De dar zal na 15 dagen uit de cel kruipen.

* De uitloop datum kan voor darren 1 dag verschillen als er koude periodes zijn. Doordat darren onderaan het broednest hangen en werksters in koude periodes naar elkaar toe kruipen. Zullen de darren bepaalde periodes geen warmte ontvangen van de werksterbijen, waarbij de ontwikkeling kan vertragen. Hierdoor kan het zijn dat de ontwikkeling een dag langer duurt.

Darren dieet

Darren hebben een hoop eten nodig om zich te ontwikkelen. Darren zijn ongeveer 2.5 keer groter dan werksters.

De larve zijn ook groter en hebben hierdoor ook meer eten nodig. De larve worden ongeveer 1150 keer bezocht op een dag, terwijl dit voor werkster larve een stuk minder is.

Nadat darren geboren worden, zullen ze nog een periode van 4 dagen gevoed worden door werksterbijen. Ter vergelijking werksterbijen zijn meteen onafhankelijk bij geboorte. Gedurende deze vier dagen wordt het voeden geleidelijk afgebouwd.

Het benodigde stuifmeel voor darren larve is ongeveer 5 keer hoger als dat voor een werksterbij larve. De larve geven een bepaald feromoon af als ze bijgevoed moeten worden. Dit feromoon wordt ook opgepikt door de varroa mijt, waardoor ze makkelijk de darren cellen kunnen vinden.

Soms komt het voor dat de werksterbijen het darrenbroed in de steek laten. Gedurende het jaar heb je uitzonderlijke tijden met veel dracht waardoor ook de werksters met binnen dienst naar buiten moeten.

Hierdoor kan het voorkomen dat de darren niet genoeg gevoed worden. waardoor ze zich niet genoeg ontwikkelen, ze worden dan uit hun cel verwijderd en de kast uit gegooid.

Migrerende Darren

De voornaamste taak van de dar is om de koningin te bevruchten. Darren zullen als ze 6 tot 8 dagen oud zijn starten met oriëntatie vluchten. Dit gebeurd vaak laat in de middag en gedurende een paar minuten verkennen ze de omgeving. Wanneer de darren 12 dagen oud zijn zullen ze op zoek gaan naar een potentiële koningin om te bevruchten.

Het is belangrijk dat een imker genoeg darren in zijn volk aanwezig heeft. Vaak wordt darrenraat weg gesneden om de varroamijt te bestrijden. Echter wees wel voorzichtig dat je niet alles wegsnijdt omdat een koningin ongeveer 20 verschillende darren nodig heeft om goed mee te kunnen paren. Voor mij is ongeveer 1 a 2 broedramen met darren een gezonde verhouding per volk.

Darren verzamelplaats

Darren verzamelen zich op darren verzamelplaatsen. Op deze plek paren de maagdelijke koninginnen met verschillende darren van meerder kasten. Er is een hoop mysterie rond deze verzamelplaats. Ze bevinden zich vaak ver van de kast af en de darren vliegen op een hoogte van 15 tot 30 meter boven de grond. De omvang kan wel een paar honderd meter zijn.

De darren verzamelplaats wordt vaak meerdere jaren achter elkaar gebruikt. Hoe de darren de plek vinden is vaak een raadsel. Omdat darren vaak niet overwinteren is het bijzonder dat ook nieuwe darren deze plekken weten te vinden.

De plekken zijn bekend dat ze windloos zijn en in een rechte lijn van de kast af te vinden zijn. Op deze plekken is er vaak thermiek, de darren gebruiken dit om energie te besparen.

Bijen hebben magnetische deeltjes in hun achterlijf waarmee ze kunnen navigeren. Er wordt gedacht dat darren deze gebruiken om de elektromagnetische straling van de darren verzamelplaatsen te vinden. Echter is dit nooit bevestigt.

Darrenslacht

Als de drachten aan het einde van de zomer verminderen, zal het bijenvolk langzaam in aantal afnemen. Er zullen geen nieuwe darren meer geboren worden en omdat er geen voortplanting meer nodig is zullen de darren geen functie meer dienen.

Wanneer de dracht stroom langzaam afneemt zullen de werksters na ongeveer 2 dagen stoppen met het voeden van de darren larve.

Het duurt namelijk 2 dagen voordat de hele kast doorheeft dat de dracht verminderd wordt. Mocht deze trend aanhouden dan zal de koningin na 7 dagen stoppen met onbevruchte eitjes leggen.

Er worden werksterbijen aangewezen om ook de volwassen darren de kast uit te drijven. Deze werksters zullen zich agressief gedragen naar darren en worden hierdoor de kast uitgejaagd. Er zullen ongeveer 10 tot 15 darren per dag verdreven worden. Een imker kan dit zien doordat er darren dood buiten voor de kast liggen.

De Werkbij | Motor van het volk

May 18, 2018 by admin 2 Comments

overdracht nectar — Bijen dragen nectar over (Trophallaxis)

Werkbijen zijn de drijvende kracht achter het bijenvolk. Als individu kunnen ze niet veel, maar met 35000 duizend werkbijen bij elkaar kunnen ze verschrikkelijk veel voor elkaar krijgen.

De werksters hebben verschillende taken van water halen en voor het voedsel zorgen tot zorgen voor het broed. De bijen houden dus letterlijk heel het huishouden draaiend.

Maar hoe ziet nou het leven van een werkbij eruit, hieronder wordt het beschreven.

Van Ei tot Werkbij

Het begint allemaal met een bevrucht eitje welke door de koningin gelegd wordt in een lege cel. Omdat er een hoop werkbijen nodig zijn in het volk kan de koningin wel tot 1500 eitjes leggen in het volk in het zomer seizoen.

Als de koningin netjes een eitje heeft gelegd dan is het aan de andere werkbijen in de kast om het eitje goed te verzorgen de komende dagen. De ontwikkeling van een werkbij neemt ongeveer 21 dagen in beslag met de volgende verdeling.

Dag 1 – 3: Op dag 1 wordt het eitje in de cel gelegd. Hierna duurt het ongeveer drie dagen voordat de larve uit het eitje kruipt. De larve zal zichzelf voeden met voedsel wat de werkster bijen haar geeft. Dit voedsel is anders dan de koningin krijgt, deze krijgt zuiverder voedsel wat voornamelijk uit koninginnengelei bestaat. Echter komt de larve niks te kort.
Dag 3 – 9: Het voeden gaat verder tot dag zes, waarna de larve zichzelf tot een cocon zal spinnen en zal verpoppen. Na het verpoppen zullen de bijen de cel afsluiten met een klein laagje was.
Dag 9 – 21: Tijdens het poppen zal de bij zich ontwikkelen tot een volwassen bij. Dit verschijnsel is ook te zien als je de cel zou open maken. De pop wordt steeds bruiner totdat het ongeveer na 21 dagen uit zal komen. Hierna zal de bij haal cel uit kruipen en gelijk aan het werk gaan.

Haar leven in de kast

Nadat de werkbij haar cel is uitgekomen zal ze haar korte leven meteen aan het werk gaan. De nieuwgeboren heeft meestal een levensduur van ongeveer zes weken. Waarin ze haar eerste 21 dagen in de kast zal doorbrengen. Wat ik zeer fascinerend vind is dat de bijen meteen al weten wat ze moeten doen.

Ze zullen gedurende deze 21 dagen zal ze de volgende rollen op zich nemen.

Dag 1 – 2 Poetsen: Nadat de bij haar cel uit kruipt zal ze de eerste twee dagen van haar leven cellen gaan poetsen van net uitgelopen bijen. Bijen zijn uiterst hygiënisch en proberen alle ongewenste restjes de kast uit te werken.
Day 3 – 5 Oude larve voeren: De ontwikkeling van de bij is in volle gang. Gedurende de eerste dagen is ze genoeg ontwikkeld om oudere larve en jonge darren te voeden.
Day 6 – 11 Jonge larven voeden: Vanaf dag zes zijn haar voedingsklieren genoeg ontwikkeld om jonge larve welke net uit het ei zijn gekomen te voeden.
Day 12 – 17 Raat bouwen: Na de voeder periode begint het zware werk. Doordat er veel bijen geboren worden moet ook de woning uitgebouwd worden. De werkbijen worden aangewezen om raat te gaan bouwen en was plaatjes te gaan zweten. Eenmaal als dit gedaan is dan zullen de bijen ook helpen om de raten te vullen. De werkbijen in de kast zullen helpen om de vliegbijen welke thuis komen te ontlasten van nectar en water. Vreemd genoeg hebben ze hier elkaar voor nodig want een vliegbij kan dit niet zelf verwerken. Door dit telkens over te geven aan elkaar verdampt er telkens wat water uit de nectar en is het mogelijk om het vanuit de honingmaag in een cel op te slaan.
Dag 18 – 21 Wacht houden: Het is belangrijk dat vreemde indringers niet de kast betreden. De gifblaas is na 18 dagen genoeg ontwikkeld om eventuele indringers aan te vallen. Als een bij een ander insect steekt hoeft deze niet dood te gaan. Dit wordt vaak wel gedacht doordat als mensen gestoken worden de bij zijn achterlijf kapot trekt. Dit komt omdat de weerhaak op de angel blijft hangen in onze huid welke toch leerachtig is en te veel weerstand heeft.

Na ongeveer 21 dagen zullen de bijen zich klaar maken om de grote wijde wereld in te gaan.

Leven als Vliegbij

Na ongeveer 21 dagen zal haar nieuwe leven buiten kast beginnen. De bij zal vele gevaren zoals spinnen en vogels moeten trotseren om nectar, pollen, water en propolis voor het volk te verzamelen.

In haar korte leven kan de bij een afstand afleggen van 800 kilometer en ze kan wel tot 5000 bloemen per dag bestuiven. Fascinerend is hoeveel werk ze kunnen verzetten op een dag en niks voor niks de belangrijkste bestuiver voor onze voedselproductie is.

Zomer en winter werkbijen

De levenduur van de bij verschilt per seizoen. Als een werkbij in de zomer wordt geboren zal zij zichzelf dood werken. Daarom hebben bijen in de zomer een gemiddelde levenduur van 6 weken.

Bijen welke in het najaar geboren worden zullen langer leven. Door de verminderde dracht zullen zei minder werk verrichten waardoor ze minder hard slijten.

Deze bijen zijn vitaal om de winter door te komen. Winter bijen kunnen ongeveer 6 maanden oud worden. Ze zullen in het voorjaar het volk op gang helpen, waarna ze snel zullen sterven. De eerste winter bijen worden ongeveer geboren rond september. Deze bijen zullen ook de kast voorbereiden op de winter.

Voedsel verwerken

Wanneer de vlieg bijen terugkomen met de nectar uit de bloemen zullen ze deze overdragen aan de bijen, welke in de kast zitten. De thuisblijvers nemen de nectar aan en stoppen deze in de honingmaag, hierdoor worden er enzymen toegevoegd welke de nectar verwerken.

Bijen dragen dit over door hun tong uit te steken naar andere bijen. Deze bijen zullen hetzelfde doen en de vloeistof overnemen van de vliegbij. Deze kan dan weer naar de volgende dracht bron vliegen op zoek naar meer nectar. Dit fenomeen heet ook wel Trophallaxis.

Dit process van overdracht zal zich ook herhalen naar andere aanwezige thuis bijen. Doordat het telkens wordt overgespeeld verdampt er telkens wat water. Als de nectar dik genoeg is zal deze in de honing raat gestopt worden. Als het warm weer is kan je verschillende bijen op de vliegplank met hun vleugels zien wapperen. Hierdoor wordt er warme lucht door de kast geblazen waardoor de rest van het water verdampt. Als de nectar dik genoeg is dan is dit honing en zal verzegeld worden door de bijen.

Hetzelfde gebeurd voor water, wanneer een vlieg bij terug komt met een maag vol water zal deze proberen dit kwijt te raken. Echter soms is er genoeg water beschikbaar in de kast en zal deze bij zijn maag niet kunnen legen. Er is dus een kans dat de bij een paar dagen met de het water zal lopen tot er vraag naar is.

Voedsel

Wanneer een larve uit haar ei komt dan ontvangt deze voedsel van de werkbij. Ik heb ooit een keer gelezen dat een bij in de eerste 6 dagen van haar leven ongeveer 2070 bezocht wordt om gevoed te worden. Dit is ongeveer 414 keer per dag. Het is belangrijk dat er genoeg stuifmeel aanwezig is voor de bijen. Stuifmeel is het belangrijkste eiwit bron voor bijen. Divers stuifmeel is heel belangrijk tijdens voor de larve omdat deze de meeste ontwikkeling doormaakt. Als een larve niet genoeg stuifmeel krijgt dan zal de levensduur van deze bij aanzienlijk korter zijn.

Vuistregel: 1 gram stuifmeel is nodig voor 7 gram bijen. Dus voor 10000 bijen is ongeveer 1.4 kg stuifmeel nodig.

Nadat de bij uit haar cel kruipt kan de bij zichzelf voeden. Ze heeft echter niet meer zoveel stuifmeel nodig als toen ze een larve was. haar voornaamste voedingsbron is nu honing, wat eigenlijk de brandstof van het volk is.

Photo credits: T. Oosterveer

De Koningin | Hoogheid en Slaaf

May 15, 2018 by admin Leave a Comment

Bijen koningin (midden) op broedframePersoonlijk vind ik de koningin toch wel een hele bijzondere bij. Hare majesteit heeft de kortste ontwikkelingstijd en leeft het langste van alle bewoners in het bijenvolk. Als koningin heb je een hoop stress te ondergaan. Ze zit niet op een mooie troon maar wordt echter hard aan het werk gezet. Ze kan in de zomer tot 1500 eitjes per dag leggen wat ongeveer gelijk is aan twee keer haar lichaamsgewicht.

Echter denken de meeste mensen dat de koningin de baas is van het bijenvolk maar dit is niet het geval. Alhoewel de koningin een uiterst belangrijke rol vervult is ze eigenlijk een baas en slaaf tegelijk. Het bijenvolk opereert niet op individueel niveau maar is een waar super organisme waar de bijen gezamenlijk beslissingen maken en de koningin een belangrijke rol heeft om gezond nageslacht te verzorgen.

De koningin is vooral te herkennen aan haar grotere achterlichaam. Welke imkers ook wel een abdomen noemen. De abdomen is lang genoeg om nauwkeurig een eitje te leggen in een lege cel.

Hieronder zullen we kennis maken met het leven van de koningin van ei tot volwassen bij.

Van Ei tot Koninginnen bij

Om koningin te worden moet de koningin een kort maar uiterst moeilijk pad bewandelen. Er zijn namelijk meer bijen welke tegelijk om de troon strijden.

De reis begint als de bestaande koningin een eitje legt in de lege cel in de bijenkast. Een koningin kan ervoor kiezen om een bevrucht eitje of een onbevrucht eitje te leggen. Bevruchte eitjes worden werksters en onbevruchte eitjes worden darren (mannetjes bij).

Omdat de koningin vrouwelijk is moet het dus altijd een bevrucht eitje zijn. Er bestaat echter geen verschil tussen bevruchte eitjes. Elk bevrucht eitje heeft dus de kans om een koningin te worden of een werkster.

Het bijenvolk besluit gezamenlijk of het tijd is voor een nieuwe koningin. De bijen kunnen dit besluiten doordat de oude koningin al op leeftijd is of omdat het zwerm seizoen voor de deur staat. Zwermen is de natuurlijke manier van voortplanten voor het bijenvolk.

Als de bijen besloten hebben dat het tijd is voor een nieuwe koningin. Dan kiezen de werkbijen een paar eitjes uit welke voor hen geschikt zijn. De eitjes krijgen een speciale behandeling. De werkster geven koninginnegelei (ook wel bekend als royal jelly) aan de larfjes, deze zullen hierdoor een speciale groei doormaken. Doordat de koninginnebij groter is groeit deze ook op in een grotere cel.

Dag 1 – 3: Als het eitje drie dagen oud is komt deze uit. Een larfje wordt geboren welke zich voedt met koninginnengelei.
Dag 3 – 9: De larve zal ongeveer 6 dagen nodig om tot een pop uit te groeien. Tijdens deze zes dagen eet hij zichzelf helemaal vol. Als de bij zich tot pop gevormd heeft, sluiten de werkster bijen de cel.
Dag 9 – 16: Na zeven dagen zal de nieuwe koningin uitlopen.

Wat ik erg bijzonder vind is dat de koningin de kortste ontwikkelingstijd doormaakt en ook een leeftijd van 5 jaar kan bereiken. Bijvoorbeeld een werksterbij heeft 21 dagen nodig om een werkbij te worden en een dar 24 dagen en soms 25 dagen.

Een koningin kan echter ook ouder worden dan 5 jaar, maar na deze tijd is haar spermatheek leeg, waarna ze geen nut meer heeft voor het bijenvolk. Mocht dit gebeuren zal ze bedankt worden door het bijenvolk of door de imker.

Tuten en Kwaken

Een koningin wordt echter nooit alleen geboren. De werksterbijen zoeken altijd meerdere eitjes uit om zeker te zijn van een succesvolle troonopvolger. De werksterbijen bouwen daarom vaak meerdere koninginnendoppen (grotere raatcellen speciaal voor koninginnen ontwikkeling). Welke belegd worden door de koningin.

Dus er zijn vaak meerdere koninginnen doppen aanwezig met nieuwe potentiële koninginnen. De aanwezige koningin legt vaak in meerdere dagen eitjes in de cellen. Het kan dus betekenen dat niet elke koningin even oud is. Sommige koninginnen schelen een paar uur en andere een paar dagen.

De eerste koningin welke haar cel verlaat zal haar aanwezigheid duidelijk maken aan haar concurrentie. Ze zal een soort kwakend geluid maken welke de imker kan horen als hij zijn oor tegen de buitenkant van de kast aanlegt. Dit geluid maakt ze door haar borst tegen de raat aan te duwen en haar vleugelspieren te bewegen.

Als gevolg van dit geluid worden de andere koninginnen welke nog in de cel zitten gewaarschuwd. Deze zullen opvolgend hetzelfde doen, maar dan nog in de cel. Dit geeft een tutend geluid. Dit verschijnsel noemen imkers “tuten en kwaken”

De koningin welke als eerste is uitgelopen zal naar de andere cellen toe lopen, waarna ze de concurrentie zal doodsteken. Het kan ook zijn dat de koninginnen uit hun cellen zijn gelopen en ze een gevecht tot de dood aangaan.

Het is ook mogelijk dat niet alle koninginnen het tutend geluid maken. Dit komt doordat de koninginnen kunnen verschillen in leeftijd. Mocht dit zo zijn dan kan dit een eventuele nazwerm veroorzaken. Als je de aalster methode volgt is het ook heel belangrijk om alles op de dertiende dag weg te breken.

Maagdelijke koningin

Als de strijden zijn geleverd zal er een koningin overblijven, welke in de komende dagen zal vertrekken om op bruidsvlucht te gaan. Ze zal paren met ongeveer 20 darren en zo ongeveer 6 millioen sperma cellen opslaan in haar spermatheek. Deze kan ze weer gebruiken om de eitjes te bevruchten. Door met meerdere darren te paren voorkomt ze inteelt in het bijenvolk. Deze darren zijn vaak ook van verschillende volken.

De bruidsvlucht is gevaarlijk voor een bijenvolk omdat er altijd de kans bestaat dat de koningin niet meer terug komt. De koningin moet voor de toekomst van het bijenvolk zorgen.

Tijdens de bruidsvlucht zullen de bijen massaal een signaal af geven buiten de kast. Door hun abdomen in de lucht te steken komt hun Nasanov klier tevoorschijn deze geeft een feromoon af welke specifiek is voor elk bijenvolk. Door dit signaal zal de bij makkelijker de kast terug kunnen vinden.

Als de koningin dan uiteindelijk geland is en de paring is geslaagd dan is de toekomst van het bijenvolk weer gegarandeerd. Vaak zal een jonge koningin dat zelfde jaar niet meer zwermen en kan de imker ook meer rust nemen door de bijen inspecties te verminderen.

Hofbijen en koninginnengelei

Wanneer de koningin veilig thuis is gekomen zal ze de komende dagen beginnen met eieren leggen. Het is belangrijk dat de imker de kast na de dertiende dag zeker drie weken met rust laat. Het volk is dan in staat om weer op gang te komen.

De koningin is niet in staat om zichzelf te voeden, ze zal gevoed worden door speciale werksterbijen. De koningin krijgt een speciaal dieet wat voornamelijk bestaat uit koninginnengelei. Dit wordt gemaakt in de voedersapklier van de werksterbijen. De bijen reguleren de hoeveelheid voedsel, door meer voedsel te geven zal de koningin aangespoord worden om meer eitjes te leggen en natuurlijk omgekeerd.

Bijvoorbeeld als het zwermseizoen begint en de bijen bereiden zich voor om te vertrekken zal de koningin minder voedsel krijgen waardoor ze lichter zal worden om makkelijker een zwermvlucht te overleven.

De hofbijen worden regelmatig afgewisseld maar bestaat ongeveer uit een dozijn (twaalf) bijen.

Tekening koningin: PVG
Photo credits: Pixabay

Introductie van de Honingbij

May 3, 2018 by admin Leave a Comment

Van alle bijensoorten is de honingbij wel de meest bekendste. Wij hebben er onze samenleving opgebouwd en al vanaf de oude egyptenaren migreren we de honingbij met ons mee. De honingbij die we nu kennen is ook geen wilde bij meer maar een gedomesticeerde soort.

In amerika is de economische waarde van de honingbij geschat op ongeveer 160 miljard dollar. Je kan nagaan dat de meeste producten niet meer in de supermarkten zouden liggen als de honingbijen er niet meer zouden zijn.

Er is een bekende gezegde van albert einstein welke gaat als volgt;

“If the bee disappeared off the surface of the globe then man would only have four years of life left. No more bees, no more pollination, no more plants, no more animals, no more man.”

Grof vertaald; wij mensen zullen niet meer bestaan als we de honingbij laten verdwijnen.

In de media is er de afgelopen jaren veel aandacht voor de honingbij geweest en helaas niet door goed nieuws. Door deze aandacht wordt gelukkig het probleem steeds bekender bij steeds meer mensen. Want het begint toch allemaal bij een stuk kennis.

Dit slechte nieuws was voor mij een reden om me een keer te verdiepen in de wereld van de bij. Door de lichte interesse die gewekt was, heb ik me een paar jaar geleden ingeschreven voor een imker cursus waarna het balletje verder begon te rollen. In zowel mijn imker carriere als de verdere interesse in de natuur.

Als ik met mensen praat over de honingbij dan is het voor mij verrassend hoe weinig mensen weten over bijen en de natuur in het algemeen. Als mensen mij iets vragen over bijen dan zeggen ze allemaal dat we ze moeten helpen, maar weten eigenlijk niet hoe dat moet. En dan begin ik meestal met een stukje kennis.

Het bijen volk bevat natuurlijk een koningin met tienduizenden werksters en een paar duizend darren (mannetjes bijen). Dit aantal is bijvoorbeeld niet altijd gelijk het aantal werksters kan varrieren van twaalf duizend in de winter tot vijftigduizend bijen in de zomer. En darren zijn alleen maar aanwezig in de zomer en worden uit de kast gedreven als de winter naderd. De honingbij is de enigste soort bij welke gezamenlijk overwintert.

De honingbij is een superorganisme en werkt samen als een zwitsers uurwerk. Een individu is niks in het bijenvolk, maar samen kunnen ze figuurlijk bergen verzetten.

De koningin kan niet zonder de werksters en de werksters niet zonder de koningin. En tja de darren doen niet veel, maar worden dus ook alleen getolereerd in de zomer. In de herfst worden zij de kast uit verdreven waarna ze buiten sterven.

De rol van de koningin is om eieren te leggen en te zorgen voor voldoende nageslacht. Gedurende de zomer kan ze tot wel 1500 eitjes per dag leggen in de zomer. De werksters voeden de koningin en brengen het nageslacht groot en verzorgen de rest van het huishouden. De darren doen niet veel behalve het nest warm houden.

Maar voor de meeste mensen is de honingbij natuurlijk bekend om de honing. We kennen het allemaal vanuit de supermarkt of van de lokale imker.

Honing is eigenlijk niet zo charmant als je er over nadenkt. Het komt uit de bloem van een nectar waar bijen spuug aan toegevoegd wordt en daarna in honingraat wordt gestopt en als volgt wordt ingedampt. Honing bestaat voornamelijk uit suiker waar de bijen op leven. Honing is de brandstof en de pollen (stuifmeel) zijn de bouwstenen.

Waarschijnlijk weet je nu al meer over bijen dan de gemiddelde nederlander. Maar er is nog veel kennis te delen. En uiteraard weet ik ook nog niet alles, wetenschappers leren ook nog elke dag bij over de honingbij.

Ik zal verder op deze website mijn aantekeningen delen welke ik heb gemaakt voor mezelf tijdens de imker cursus. Door mijn aantekeningen ging ik me realiseren dat de bijen maar een schakel zijn in de natuur. De bijen zijn de graadmeter van de natuur en als je hoort dat het niet goed gaat met de bij dan zegt dit eigenlijk wel genoeg over de rest van de natuur.

Maar hier kom ik nog wel een keer op terug, en onthoud altijd 1 stap tegelijk. En de eerste stap is een stuk kennis.

Photo credits: T. Oosterveer