overdracht nectar — Bijen dragen nectar over (Trophallaxis)

Werkbijen zijn de drijvende kracht achter het bijenvolk. Als individu kunnen ze niet veel, maar met 35000 duizend werkbijen bij elkaar kunnen ze verschrikkelijk veel voor elkaar krijgen.

De werksters hebben verschillende taken van water halen en voor het voedsel zorgen tot zorgen voor het broed. De bijen houden dus letterlijk heel het huishouden draaiend.

Maar hoe ziet nou het leven van een werkbij eruit, hieronder wordt het beschreven.

Van Ei tot Werkbij

Het begint allemaal met een bevrucht eitje welke door de koningin gelegd wordt in een lege cel. Omdat er een hoop werkbijen nodig zijn in het volk kan de koningin wel tot 1500 eitjes leggen in het volk in het zomer seizoen.

Als de koningin netjes een eitje heeft gelegd dan is het aan de andere werkbijen in de kast om het eitje goed te verzorgen de komende dagen. De ontwikkeling van een werkbij neemt ongeveer 21 dagen in beslag met de volgende verdeling.

Dag 1 – 3: Op dag 1 wordt het eitje in de cel gelegd. Hierna duurt het ongeveer drie dagen voordat de larve uit het eitje kruipt. De larve zal zichzelf voeden met voedsel wat de werkster bijen haar geeft. Dit voedsel is anders dan de koningin krijgt, deze krijgt zuiverder voedsel wat voornamelijk uit koninginnengelei bestaat. Echter komt de larve niks te kort.
Dag 3 – 9: Het voeden gaat verder tot dag zes, waarna de larve zichzelf tot een cocon zal spinnen en zal verpoppen. Na het verpoppen zullen de bijen de cel afsluiten met een klein laagje was.
Dag 9 – 21: Tijdens het poppen zal de bij zich ontwikkelen tot een volwassen bij. Dit verschijnsel is ook te zien als je de cel zou open maken. De pop wordt steeds bruiner totdat het ongeveer na 21 dagen uit zal komen. Hierna zal de bij haal cel uit kruipen en gelijk aan het werk gaan.

Haar leven in de kast

Nadat de werkbij haar cel is uitgekomen zal ze haar korte leven meteen aan het werk gaan. De nieuwgeboren heeft meestal een levensduur van ongeveer zes weken. Waarin ze haar eerste 21 dagen in de kast zal doorbrengen. Wat ik zeer fascinerend vind is dat de bijen meteen al weten wat ze moeten doen.

Ze zullen gedurende deze 21 dagen zal ze de volgende rollen op zich nemen.

Dag 1 – 2 Poetsen: Nadat de bij haar cel uit kruipt zal ze de eerste twee dagen van haar leven cellen gaan poetsen van net uitgelopen bijen. Bijen zijn uiterst hygiënisch en proberen alle ongewenste restjes de kast uit te werken.
Day 3 – 5 Oude larve voeren: De ontwikkeling van de bij is in volle gang. Gedurende de eerste dagen is ze genoeg ontwikkeld om oudere larve en jonge darren te voeden.
Day 6 – 11 Jonge larven voeden: Vanaf dag zes zijn haar voedingsklieren genoeg ontwikkeld om jonge larve welke net uit het ei zijn gekomen te voeden.
Day 12 – 17 Raat bouwen: Na de voeder periode begint het zware werk. Doordat er veel bijen geboren worden moet ook de woning uitgebouwd worden. De werkbijen worden aangewezen om raat te gaan bouwen en was plaatjes te gaan zweten. Eenmaal als dit gedaan is dan zullen de bijen ook helpen om de raten te vullen. De werkbijen in de kast zullen helpen om de vliegbijen welke thuis komen te ontlasten van nectar en water. Vreemd genoeg hebben ze hier elkaar voor nodig want een vliegbij kan dit niet zelf verwerken. Door dit telkens over te geven aan elkaar verdampt er telkens wat water uit de nectar en is het mogelijk om het vanuit de honingmaag in een cel op te slaan.
Dag 18 – 21 Wacht houden: Het is belangrijk dat vreemde indringers niet de kast betreden. De gifblaas is na 18 dagen genoeg ontwikkeld om eventuele indringers aan te vallen. Als een bij een ander insect steekt hoeft deze niet dood te gaan. Dit wordt vaak wel gedacht doordat als mensen gestoken worden de bij zijn achterlijf kapot trekt. Dit komt omdat de weerhaak op de angel blijft hangen in onze huid welke toch leerachtig is en te veel weerstand heeft.

Na ongeveer 21 dagen zullen de bijen zich klaar maken om de grote wijde wereld in te gaan.

Leven als Vliegbij

Na ongeveer 21 dagen zal haar nieuwe leven buiten kast beginnen. De bij zal vele gevaren zoals spinnen en vogels moeten trotseren om nectar, pollen, water en propolis voor het volk te verzamelen.

In haar korte leven kan de bij een afstand afleggen van 800 kilometer en ze kan wel tot 5000 bloemen per dag bestuiven. Fascinerend is hoeveel werk ze kunnen verzetten op een dag en niks voor niks de belangrijkste bestuiver voor onze voedselproductie is.

Zomer en winter werkbijen

De levenduur van de bij verschilt per seizoen. Als een werkbij in de zomer wordt geboren zal zij zichzelf dood werken. Daarom hebben bijen in de zomer een gemiddelde levenduur van 6 weken.

Bijen welke in het najaar geboren worden zullen langer leven. Door de verminderde dracht zullen zei minder werk verrichten waardoor ze minder hard slijten.

Deze bijen zijn vitaal om de winter door te komen. Winter bijen kunnen ongeveer 6 maanden oud worden. Ze zullen in het voorjaar het volk op gang helpen, waarna ze snel zullen sterven. De eerste winter bijen worden ongeveer geboren rond september. Deze bijen zullen ook de kast voorbereiden op de winter.

Voedsel verwerken

Wanneer de vlieg bijen terugkomen met de nectar uit de bloemen zullen ze deze overdragen aan de bijen, welke in de kast zitten. De thuisblijvers nemen de nectar aan en stoppen deze in de honingmaag, hierdoor worden er enzymen toegevoegd welke de nectar verwerken.

Bijen dragen dit over door hun tong uit te steken naar andere bijen. Deze bijen zullen hetzelfde doen en de vloeistof overnemen van de vliegbij. Deze kan dan weer naar de volgende dracht bron vliegen op zoek naar meer nectar. Dit fenomeen heet ook wel Trophallaxis.

Dit process van overdracht zal zich ook herhalen naar andere aanwezige thuis bijen. Doordat het telkens wordt overgespeeld verdampt er telkens wat water. Als de nectar dik genoeg is zal deze in de honing raat gestopt worden. Als het warm weer is kan je verschillende bijen op de vliegplank met hun vleugels zien wapperen. Hierdoor wordt er warme lucht door de kast geblazen waardoor de rest van het water verdampt. Als de nectar dik genoeg is dan is dit honing en zal verzegeld worden door de bijen.

Hetzelfde gebeurd voor water, wanneer een vlieg bij terug komt met een maag vol water zal deze proberen dit kwijt te raken. Echter soms is er genoeg water beschikbaar in de kast en zal deze bij zijn maag niet kunnen legen. Er is dus een kans dat de bij een paar dagen met de het water zal lopen tot er vraag naar is.

Voedsel

Wanneer een larve uit haar ei komt dan ontvangt deze voedsel van de werkbij. Ik heb ooit een keer gelezen dat een bij in de eerste 6 dagen van haar leven ongeveer 2070 bezocht wordt om gevoed te worden. Dit is ongeveer 414 keer per dag. Het is belangrijk dat er genoeg stuifmeel aanwezig is voor de bijen. Stuifmeel is het belangrijkste eiwit bron voor bijen. Divers stuifmeel is heel belangrijk tijdens voor de larve omdat deze de meeste ontwikkeling doormaakt. Als een larve niet genoeg stuifmeel krijgt dan zal de levensduur van deze bij aanzienlijk korter zijn.

Vuistregel: 1 gram stuifmeel is nodig voor 7 gram bijen. Dus voor 10000 bijen is ongeveer 1.4 kg stuifmeel nodig.

Nadat de bij uit haar cel kruipt kan de bij zichzelf voeden. Ze heeft echter niet meer zoveel stuifmeel nodig als toen ze een larve was. haar voornaamste voedingsbron is nu honing, wat eigenlijk de brandstof van het volk is.

Photo credits: T. Oosterveer